ÇSAM Erzurum suyunu irdeledi

ERZURUM
Çevre Sorunları Araştırma Merkezi Ocak-2013 e-bülteni yayımlandı. Bülten’in bu ayki sayısında Erzurum’daki su kaynaklarının durumu ile mevcut şehir içme suyunun elde edilme, arıtılma ve dağıtılma durumu aktarıldı.  ESKİ Genel Müdürlüğünden alınan bilgilerin aktarıldığı Bülten’in giriş bölümünde Erzurum’da su ihtiyacının giderilmesine yönelik çalışmalar anlatıldı.
1940’DAN GÜNÜMÜZE SU İHTİYACI
Erzurum’da 1940 yılı ortalarına kadar içme suyu ihtiyacının Palandöken dağı eteklerinden süzülen kaynaklardan ve şehir merkezinde bulunan çeşmelerden karşılandığı,  şehir nüfusunun artmasından dolayı kaynak suları ve dağ suları yetersiz kaldığının vurgulandığı belirtilerek, “ Bir taraftan su kaynağı arama çalışmaları yapılırken diğer taraftan YAS (yer altı suyu) kuyuları açılmaya başlanmıştır. İlk olarak Dadaşköy ve Havaalanı civarında derin kuyular açılarak içme suyu ihtiyacının önemli bir kısmı yer altı su kuyularından karşılanmaya başlanmıştır. Kentin su ihtiyacının sürekli artması ve YAS kuyularının işletme maliyetinin fazla olması, Kirlilik belirtilerinin başlaması ve miktar olarak da ihtiyacı karşılayamayacağının anlaşılmasıyla 1960’lı yıllarda alternatif su kaynakları aranmaya başlanmıştır. Dönem içerisinde Kuzgun Barajı, Madrek suyu, Dumlubaba suyu… gibi çeşitli kaynakların kente su verilmesi için alternatif çalışmalar yapılmıştır. Ancak Bu kaynakların da yetersiz olduğu görülerek kentin uzun vadede su ihtiyacını karşılanmasının palandöken Barajıyla mümkün olacağı görülmüş olup 1966 yılında su ölçümlerine ve akabinde planlama çalışmalarına başlanmıştır.” bilgilerine yer verildi.
KAYNAKLARDA KİRLENME
YAS kuyularının zaman içerisinde su kalitesinin hızlı şekilde bozulduğu kaynakların kirlendiğinin tespit edildiği vurgusunun yapıldığı bölümde şunlar kaydedildi: “Su kalitesini korumak için ilave su havzaları araştırılmış ve yeni kuyular açılmaya başlanmıştır. Su miktarının yetersizliği dikkate alınarak su kuyularından çıkan sular harmanlanarak standartlar karşılanmaya çalışılmıştır. Özellikte Dadaşköy civarında ki kuyularının kirlilik sebepleri araştırılmıştır.
Araştırmalar Su kirliliği kontrol yönetmeliğine (2004) göre yer altı sularının Dadaşköy YAS kuyularının 3. grupta, diğer kuyuların 2. kalite grubunda olduğu görülmüştür. Ayrıca TS 266 (2006)  Standardına göre, içme suyu amaçlı olarak kullanılan kuyuların bir kısmının, Arsenik, Demir, Mangan, Kurşun ve Nitrat miktarının analiz değerleri izin verilebilir değerlerin üzerinde oluğu tespit edilmiştir.
Yer altı sularının kirlilik kaynakları araştırılırken kirliliğin Dadaşköy kesimlerinde arttığı belirlenmiştir. Kirlilik sebeplerinin arasında Erzurum mezbahanelerin deşarj suların ve yine bu bölgede faaliyet gösteren sebze tarlalarından dönen suların yeraltı suyuna sızmasından kaynaklandığı anlaşılmıştır.
Dadaşköy tarımsal faaliyetlerinden dolayı yeraltı suları içme suyu açısından risk taşımaktadır.”
PALANDÖKEN BARAJI
Palandöken Barajı inşaatı ve sonrasındaki sürecin aktarıldığı e-bültende, Baraj’ın yapım süreci şöyle aktarıldı, “ Palandöken Barajının temeli 1995 yılında DSİ 8. Bölge Müdürlüğü tarafından atılarak 2005 yılında tamamlanmıştır. Erzurum Büyükşehir Belediyesi ESKİ Genel Müdürlüğü tarafından ise İçmesuyu İsale Hattı, Arıtma Tesisi, Ana Besleme Hatları ve Depo inşaatları 2002 yılında ihale edilmiş 2004 yılında işe başlanmıştır. İş 30.06.2006’da feshedilmiştir. 2007 yılı içerisinde kalan kısımlar yeniden ihale edilmiştir. DN 1500 mm çapında ve 19960 m uzunluğunda ki isale hattı, içmesuyu arıtma tesisinin 172800 m3/gün kapasitede 1. kademe ünitelerinin yapım işi tamamlanmış ve Arıtma tesisi 2008 yılı Kasım ayında devreye alınmıştır. 2009 yılı sonuna kadar yapımcı firma tarafından işletilen arıtma tesisi 2009 yılı sonunda ESKİ Genel Müdürlüğüne devredilmiştir.
2008 yılı sonlarında ilk defa arıtma tesisiyle elde edilen suyla tanışan Erzurum ve  ESKİ Genel Müdürlüğü; Projelendirme aşamalarında hiçbir zaman belirti vermeyen problemlerle karşılaştı. Barajı besleyen derelerde yapılan deneylerde son derece temiz neredeyse yalnızca dezenfeksiyonla içme suyu olarak kullanılacak durumda olan baraj suyu çıkışında oldukça farklılık göstermektedir.  Baraj rezervuarında biriken suda artan ağır metal kirliliği ve barajda su tabakalanmasına bağlı olarak biriken kirlilik farklı problemleri beraberinde getirmiştir.”
HAVZA’ARITMA VE ŞEBEKEDE YAPILAN ÇALIŞMALAR
ESKİ Genel Müdürlüğü tarafından Su kalitesini artırmak için Havzada, arıtmada ve şebekede olmak üzere üç etapta çalışma gerçekleştirildiğinin belirtildiği bültende, 2009 yılı Kasım ayı itibariyle Taşağıl köyünde paket arıtma tesisi devreye alınarak evsel atıklar arıtıldıktan sonra doğal ortama bırakıldığı, Taşağıl Köyü alt kotlarına sedde yapılarak yüzey sularının filtre edilmesinin sağlandığı, Köylerde katı atıkların toplanması için uygun çöp depolama alanları oluşturulduğu belirtilerek şu bilgilere yer verildi: “ Başköy ve Karaşeyh derelerine deşarj edilen evsel su atıkları toplam 21 000 metre hat atılması suretiyle baraj alanı dışına çıkarılması için çalışmalar yüzde 80 oranında tamamlanmış, 2010 yılı içerisinde 16800 metrelik bölümü tamamlanarak evsel atıkların direkt olarak Palandöken Barajına deşarjı önlenmiştir. Baraj Havzasını korumak için başlatılan çalışmalar neticesinde baraj gölü mutlak koruma alanı içerisinde bulunan Taşağıl Köyü kamulaştırma işlemleri hızlandırılmış ve yüzde 90’ına yakınının bedeli ödenmiştir. Kamulaştırma bedelini alan evlerin yıkımına başlanmış ve köyün yarıya yakın kısmı şehir merkezine ve muhtelif yerleşim yerlerine tahliye edilmiştir.Depolarda otomatik klorlama sistemine geçilerek, Dozaj Pompaları yardımı ile kademeli klorlama yapılmaya başlandı. Gerek çeşme kültürümüzü devam ettirmek gerekse insanlarımızın farklı damak zevklerini yerine getirmek ve Şehir şebekesinin yenilenmesi esnasında acil su ihtiyaçlarının karşılanması için her mahalleye 2-4 arasında çeşme yapılması çalışmaları devam etmektedir. “